دیه

انواع دیه

دیه

انواع دیه:

قبل از اینکه بخواهیم در رابطه با دیه و انواع آن صحبت کنیم , بیایید ابتدا خود واژه ی دیه را تعریف کنیم تا ببینیم دیه از نظر کلمه ای به چه معناست؟ و انواع آن را نام ببریم و توضیحات تکمیلی در رابطه با دیه بیان کنیم. مقدار دیه چقدر است و به چه شرایطی بستگی دارد؟

تعریف دیه

دیه را می توانیم بگوییم که یک مال معین و مشخص می باشد , که در شرع برای جنایات غیر عمدی که بر نفس و یا عضو یا منفعت و یا حتی برای جنایات عمدی که به دلایل مختلف قصاص برایشان در نظر گرفته نشده است در نظر می گیرند.

انواع و اقسام دیه و توضیحات تکمیلی

بر طبق قانون مجازات اسلامی می توانیم دیه را به موارد زیر تقسیم کنیم :

دیه قتل , دیه ای که مربوط به اعضای بدن است , دیه منافع اعضا بدن و در نهایت دیه جراحات وارده بر اعضای بدن

در تعریف دیه قتل می گوییم که دیه آن برابر است با دیه کامل یک مرد مسلمان , که نرخ این دیه هر سال تغییر می کند و مرجع صالح برای تعیین نرخ این دیه , قوه قضاییه است. مبلغ دیه در سال ۹۸ معادل ۲۷۰ میلیون تومان برای ماه های عادی و ۳۶۰ میلیون تومان برای ماه های حرام است.

دیه اعضای بدن که مربوط می شود به اینکه اگر از آن عضو تنها یکی در بدن وجود دارد شامل دیه کامل می شود و اگر از آن عضو دو تا در بدن وجود دارد و یکی از آن از بین برود نصف دیه تعلق می گیرد و اگر هر دو از بین برود شامل دیه کامل خواهد شد.

هر عضوی از اعضای بدن برای ما انسانها منفعتی دارد مثلا منفعت گوش این است که با کمک آن می توانیم صداهای اطراف را بشنویم. حال اگر به واسطه ی جنایت فردی مناقع یکی از اعضا از بین برود باید دیه منافع اعضا پرداخت کند. بر طبق قانون مجازات اسلامی دیه منافع شامل دیه عقل , دیه شنوایی , دیه بینایی , دیه بویایی و در نهایت دیه صوت و گویایی می باشد.

دیه جراحات هم در اثر جنایتی که شخصی بر دیگری مرتکب می شود اتفاق می افتد که در نتیجه ی آن جراحت بر فرد وارد می شود و باید دیه جراحات وارده را پرداخت کند که مقدار این نوع دیه را پزشکی قانونی و به نسبت میزان جراحتی که وارد شده است تعیین می کند مانند خراش , کبودی و ورم و غیره.

انواع دیه

مواردی که در اثر جنایت دیه پرداخت می شود.

 اگر در اثر خطاء محض , قتل یا جرح و یا نقص عضوی اتفاق بیوفتد , در صورتی که فرد جانی نه قصد جنایت را بر آن فرد داشته و نه قصد فعلی که روی آن فرد اتفاق افتاده است .مثالی که در این رابطه می توانیم جهت آسان کردن بیان این موضوع بگوییم این است که : فردی در جهت شکار , تیری را از اسلحه خودش رها می کند و آن تیر به شخصی برخورد می کند.

* دیه – انواع دیه *

اگر در اثر خطاء شبه عمد , قتل یا جرح و یا نقص عضوی اتفاق بیوفتد , در حالی که فرد جانی قصد آن فعلی را که سبب جنایت بر فردی شده است را نداشته باشد و همچنین قصد جنایت هم برآن فرد نداشته است و مثالی که در این باره می توانیم بگوییم این است که , فردی را به قصد اینکه وی را ادب کنند بزنند , که این نوع زدن در حالت عادی سبب جنایت نمی شود و اتفاقی سبب جنایت شود و یا حتی می توانیم پزشکی را بگوییم که در حالت متعارف قصد معالجه ی بیماری را دارد و در نهایت منجر به جنایتی بر وی شود.

و در نهایت موارد جنایات عمدی را می توانیم بگوییم که قصاص ندارند و یا اولیاء دم در عوض دریافت دیه رضایت می دهند.

افراد پرداخت کننده دیه

شاید اگر این سوال بپرسیم که مسئول پرداخت دیه کیست؟ اولین چیزی که به ذهن هر فردی بیاید این است که خود فرد مجرم مسئول پرداخت دیه است که نادرست می باشد و این مورد یکی از روش های پرداخت دیه است.

در قتل عمدی و شبه عمدی , پرداخت دیه بر عهده ی خود مجرم است و اما موضوع مهم در این است که اگر قتل خطای محض باشد و به قاضی هم خطای محض بودن ثابت شود , باید اقوام مرد خانواده دیه را پرداخت کنند یعنی عاقله ی آن مجرم. این عاقله زمانی مسئول پرداخت کردن آن دیه است که قاتل به خطاء محض بودن قتل اقرار کند و آن فرد این قاتل را تایید کند , بنابراین خود آن فرد به عنوان عاقله مسئول پرداخت دیه می باشد.

حال اگر مجرم اقرار کند که قتل در اثر خطای محض اتفاق افتاده است ولی عاقله این را تایید نکند , خود قاتل باید دیه را پرداخت کند و دیگر مسئولیتی بر دوش عاقله اش نیست.

عاقله هم طبق قانون باید علاوه بر داشتن نسب مشروع , عاقل و بالغ باشد و تمکن مالی یعنی توانایی پرداخت دیه را داشته باشد .

انواع دیه

مدت زمان پرداخت دیه

وقتی که حکم دیه صادر می شود فرد باید بر طبق این زمان ها نسبت به پرداخت دیه اقدام نماید.

در جنایاتی که عمدی هستند ظرف مدت یک سال پرداخت شود .

در جنایات شبه عمدی ظرف مدت دو سال که در واقع هر سال نصف دیه پرداخت شود.

و در جنایات خطاء محض ظرف مدت سه سال که هر سال باید یک سوم دیه پرداخت شود.

نکته ی مهم این است که پرداخت هریک از انواع دیه بر مبنای قیمت زمان پرداخت محاسبه می شود و اینکه اگر طرفین بر چیز دیگری توافق کنند یعنی زمانی را بین خودشان بیان کنند , شرایط زمانی پرداخت تغییر خواهد کرد.

چه کسانی دیه را دریافت می کنند؟

اولین فردی که می تواند دیه را دریافت کند خود فرد قربانی است چنانچه نمرده باشد. دوم ورثه ی مقتول می باشند. و سوم بیت المال است. اگر فردی وارثی نداشته باشد , دیه ی وی به بیت المال می رسد.

تغلیظ دیه چیست؟

در اسلام , مکانها و زمان هایی وجود دارد که در آنها مسلمانان اجازه ندارند به یک دیگر آسیبی برسانند و اگر این اتفاق بیوفتد اسلام آنها را سخت تر مجازات می کند و به آن تغلیظ دیه یا تشدیه دیه نیز گفته می شود. چهار ماه قمری است که موجب تغلیظ دیه می شوند , رجب , ذیقعده , ذیحجه , محرم . به مبلغ دیه یک سوم اضافه می شود.

نکته ی مهم این است که باید صدمه و فوت هر دو در ماه حرام اتفاق بیوفتد تا سبب تغلیظ دیه شود.

 

کلید واژه : دیه – انواع دیه

موسسه مهاجرتی حقوقی دادآور نسیم مهر(دادینلی)